#Alertprogramma

De ambitie van het programma is om te voorkomen dat jongeren een stap in de criminaliteit zetten. Het gaat om het voorkomen van jonge aanwas in de criminaliteit.

#Alertprogramma verzorgt een les van 90 minuten voor jongeren, hun ouders en medewerkers van school om het bewustzijn te vergroten over de omvang, nabijheid en de impact van de criminele wereld. Het programma leert jongeren signalen van (georganiseerde) criminaliteit herkennen en biedt ze handelingsperspectieven, zodat ze weten wat ze kunnen doen.

De school waar het programma wordt verzorgd, nodigt de lokale zorg- en veiligheidspartners uit voor de les. Hierdoor wordt het netwerk rondom de jongeren versterkt. Er wordt samengewerkt met onderwijs, ouders, jongeren, politie, jongerenwerker, straatcoach, et cetera. Tot slot kan het ‘programma’ worden ingevoegd in het onderwijsaanbod van docenten maatschappijleer, burgerschap en mentoren. Zij krijgen toegang tot het lesmateriaal.

Het lespakket dat deel uitmaakt van het #Alertprogramma is een preventie-instrument om te voorkomen dat jongeren in de criminaliteit stappen en signalen van criminaliteit kunnen herkennen. De uitvoering richt zich op 2 pijlers:

• vergroten van de bewustwording en
• versterken van het lokale netwerk rondom jongeren.

De lessen maken gebruik van storytelling in combinatie met het delen van ‘keiharde’ feiten over de omvang, nabijheid en impact van criminaliteit. In samenwerking met ervaren journalisten en documentairemakers op dit gebied, is invulling gegeven aan dit onderdeel. Ook wordt geleerd wat je kunt doen als je criminaliteit signaleert, wie je kunt benaderen voor hulp en welke instanties er zijn voor ondersteuning.

Om het programma op een school te introduceren is een pitch beschikbaar. Op basis hiervan kan de school besluiten voor welke doelgroep(en) het programma wordt uitgevoerd en in welke vorm. De verschillende varianten staan beschreven en zijn beschikbaar voor de deelnemende trainers en scholen.

Om de afspraken vast te leggen, zijn formats beschikbaar. Ook zijn er voorbeelden om de ouders, docenten en lokale netwerk uit te nodigen voor de bewustwordingsles. Trainers die verbonden zijn aan het programma, krijgen:

• Een introductietraining (dagdeel) over het programma, de doelstellingen en principes van waaruit wordt gewerkt.
• Een training over lesgeven (dagdeel): hoe maak je de les tot een succes, tips en tricks om de regie te nemen en te behouden.
• De mogelijkheid on the job in te voegen. Dat betekent dat trainers bij een les aanwezig zijn en als tweede trainer zich het lesgeven en de lescontent eigen maken.
• Trainers hebben een checklist om te komen tot een consistente uitvoering van het programma.

Trainers en docenten krijgen toegang tot het lesmateriaal via een besloten deel van de website. Al het lesmateriaal is uitgeschreven, voorzien van een introductie en de powerpoints zijn ingesproken. Trainers en docenten hebben via het besloten deel ook toegang tot de bibliotheek van de website. Hierin staat materiaal dat verdiepende uitleg geeft over de lescontent naar thema. Ook staan hier onder meer podcasts, wetenschappelijke artikelen en filmmateriaal. Docenten die als begeleiders aanwezig zijn bij de les aan leerlingen/studenten krijgen vóór de les een instructie (op papier) over wat er van hen wordt verwacht. Ook externe gasten (lokaal netwerk) ontvangen dit. Docenten en trainers kunnen periodiek aansluiten bij webinars die wegwijs geven in het lesmateriaal en de bibliotheek van de website.

Het programma is ontwikkeld in samenwerking met veiligheidspartners (onder andere politie, gemeenten, OM, RIEC, Belastingdienst) en onderwijs. Daarnaast is overleg geweest met medewerkers van bureau Halt en Iriszorg over de leeftijd en soort interventie die passend zou zijn bij de doelgroep.

Uit literatuuronderzoek blijkt dat gedrag tot stand komt door het bewustzijn, de motivatie en de intentiestatus van mensen te beïnvloeden. Ook het proces om informatie te verwerken beïnvloedt het gedrag. Wanneer de concentratie, ability en motivatie optimaal zijn, kan informatie zo worden verwerkt dat deze ‘eigen’ wordt gemaakt en bestand is tegen overtuigingspogingen.

Op basis van deze inzichten op het gebied van gedragsbeïnvloeding is getoetst of de preventieles aansluit bij deze theoretische inzichten. De toetsing (= afstudeeronderzoek) concludeert dat de inhoud van de preventieles grotendeels aansluit bij de huidige theoretische inzichten. Ook voldoet de les aan 2 van de 3 eisen om een duurzame verwerking van informatie te garanderen.

Aanvullend werd een enquête gehouden onder leerlingen in het 3de tot 6de leerjaar van het voortgezet onderwijs onder havo- en vwo-leerlingen. Hierin werd gemeten in hoeverre de determinanten en factoren voor gedrag daadwerkelijk werden beïnvloed. Uit de resultaten blijkt dat 3 van de 4 gemeten kennisniveaus, als onderdeel van de determinant bewustzijn, waren verhoogd bij de havo- en vwo-leerlingen (bron: scriptie; Nouri olde Hanter, juli 2022).

De doelgroep bestaat uit leerlingen en medewerkers in het voortgezet onderwijs op alle niveaus, maar ook uit studenten in het hbo of wo. De doelgroep leerlingen is bij voorkeur vanaf 14 jaar. Ook ouders van de leerlingen/studenten behoren tot de doelgroep.

• Trainers die de les willen geven, moeten enthousiast zijn, verbaal sterk en communicatievaardig zijn. Affiniteit met het onderwerp en didactische vaardigheden zijn een pré, maar geen vereiste. Docenten die gebruik willen maken van het lesmateriaal kunnen hiervoor een aanvraag indienen.
• De school nodigt de lokale netwerkpartners uit voor de bijeenkomst en zorgt voor voldoende begeleiding tijdens de les. Zij zorgt ook voor de technische/facilitaire ondersteuning. Denk hierbij aan ruimte, geluidsapparatuur, koffie, thee, lunch/avondeten (afhankelijk van het programma) en vergoedt de reiskosten.
• In de voorbereiding vindt overleg plaats met de contactpersoon vanuit school en een vertegenwoordiging van het lokale zorg/veiligheidsnetwerk. De school zorgt voor begeleiding van de groep (1 begeleider op 15 jongeren). De begeleiders krijgen vooraf een instructie (kan in combinatie met #docentalert of schriftelijk).
• De uitvoering van de les door het #Alertteam is kosteloos wanneer het uit de versterkingsgelden ondermijning of anderszins wordt betaald. Een onderwijsinstelling of een regio kan tegen betaling de les zelf afnemen.

Bureau Beke heeft onderzoek gedaan naar de doelmatigheid van het programma in het onderzoeksrapport ‘Scherp Op Signalen’.  Hierin wordt aangegeven dat de resultaten uit het onderzoek beschouwt kunnen worden als kortetermijnresultaten (op basis van ongeveer een maand na het uitvoeren van de interventie). Over de resultaten van het onderzoek staat het volgende:

• De bewustwording (uitgedrukt in houding en kennis) is een verbetering zichtbaar na het volgen van het #Alertprogramma.
• 72% van de jongeren geeft aan meer bewust te zijn van de risico’s om in de criminaliteit te komen.
• Jongeren die het programma gevolgd hebben, geven gemiddeld een 6,9 als cijfer als het gaat om het herkennen van jongeren die in de criminaliteit zitten.
• Nagenoeg alle ouders en docenten geven aan dat zij denken dat jongeren zich door het #Alertprogramma meer bewust zijn van de risico’s om in de criminaliteit terecht te komen.
• 51% van de jongeren geeft aan anders te denken over hoe eenvoudig je in de criminaliteit kunt belanden.
• 34% van de jongeren geeft aan dat zij anders zijn gaan denken over het herkennen van jongeren die de criminaliteit in (dreigen te) gaan.
• De meerderheid van de jongeren geeft aan beter te weten wat ze moeten doen als: 1) er jongeren in de omgeving geronseld worden, 2) ze door iemand benaderd worden voor een illegaal klusje, 3) ze criminaliteit willen melden en 4) zij zelf of een vriend(in) in de criminaliteit is gekomen.