Straffen, maatregelen en instrumenten

Jongeren die een licht delict plegen kunnen in aanmerking komen voor een Halt-afdoening, mits zij voldoen aan de Halt-criteria. Stemmen jongeren hiermee in dan komen zij samen met hun ouders naar Halt voor een aantal gesprekken over hun gedrag. Ze moeten vervolgens zelf de schade betalen, hun excuses aanbieden aan het slachtoffer, een leeropdracht maken en soms een paar uur een werkopdracht verrichten. Door een Halt-straf succesvol af te ronden voorkomen jongeren dat zij een strafblad krijgen.

Naast straffen kan een rechter ook maatregelen opleggen. Maatregelen kunnen ook worden opgelegd als de verdachte het feit wel heeft gepleegd, maar het niet aan hem verweten kan worden. De zwaarste maatregel is de PIJ (Plaatsing in een Inrichting voor Jeugdigen) in de volksmond ook bekend als Jeugd-TBS. Andere maatregelen zijn: de gedragsbeïnvloedende maatregel, onttrekking aan het verkeer, ontneming wederrechtelijk verkregen voordeel, schadevergoeding en de vrijheidsbeperkende maatregel.

Met het adolescentenstrafrecht is het onderscheid tussen het jeugdstrafrecht en het volwassenenstrafrecht flexibeler geworden. De kern van het adolescentenstrafrecht is dat de rechter aan jongeren en jongvolwassenen die een strafbaar feit plegen op het moment dat ze tussen de 16 en 23 jaar oud zijn, meer dan voorheen een passende sanctie (straf of maatregel) kan opleggen. Dat komt doordat zij zowel volgens het jeugdstrafrecht als volgens het volwassenenstrafrecht berecht kunnen worden. Bovendien is het jeugdstrafrecht op onderdelen aangepast, zodat het beter aansluit op het volwassenenstrafrecht. Het adolescentenstrafrecht zorgt dat de interventies uit het jeugdstrafrecht beschikbaar komen voor jongvolwassenen die 18 tot 23 jaar oud zijn op het moment dat zij het delict plegen.

Jongeren kunnen in afwachting van de uitspraak van de rechter of bij de strafoplegging toezicht en begeleiding door de jeugdreclassering opgelegd krijgen. Met de decentralisatie van de jeugdzorg zijn gemeenten vanaf 1 januari 2015 verantwoordelijk voor de jeugdreclassering.

Minderjarige kunnen een geldboete en/of een taakstraf opgelegd krijgen van zowel de officier van justitie, als de rechter. Daarnaast heeft de rechter de mogelijkheid om jeugddetentie op te leggen. De maximumstraffen bij minderjarigen liggen lager dan bij volwassenen.

Jongeren in de leeftijd van 12 tot 18 jaar worden over het algemeen via het jeugdstrafrecht aangepakt. Het jeugdstrafrecht onderscheidt zich van het volwassenenstrafrecht, doordat het naast bestraffende elementen ook opvoedkundige aspecten kent. De strafrechtelijke interventie staat in dienst van de opvoeding van de jeugdige. Dit is vastgelegd in het Internationaal Verdrag van de Rechten van het Kind (IVRK). Het jeugdstrafrecht kent vele straffen, maatregelen en voorwaarden om de jongere bij te sturen in zijn gedrag en hem weer het rechte pad op te sturen.

Het Landelijk Instrumentarium Jeugdstrafrechtketen (LIJ) is ontwikkeld voor jongeren van 12-18 jaar die met politie en justitie in aanraking komen. Het LIJ berekent het recidive risico en geeft een profiel van de aanwezige beschermende en risicofactoren en eventuele zorgsignalen. Op basis daarvan kan worden bepaald welke strafrechtelijke aanpak en eventuele zorg de jongere nodig heeft.

Om ervoor te zorgen dat jongeren die uit detentie komen niet in hun oude gedrag vervallen, is het van belang goede nazorg te bieden. Om te voorkomen dat jongeren enkel met een vuilniszak met hun bezittingen op straat worden gezet, is het van belang om tijdens detentie al te regelen dat de jongere bij vrijlating een woning, inkomen en dagbesteding heeft. Met name gemeenten spelen hierin een belangrijke rol.