12-minners in de knel

De Rijksoverheid zet in op een gezamenlijke, snelle aanpak en degelijke interventies of straffen. Het vroegtijdig signaleren en aanpakken van antisociaal of normoverschrijdend gedrag bij kinderen is het meest effectief om jeugdcriminaliteit te voorkomen.

Het Rijk heeft een handreiking voor gemeenten en professionals ontwikkeld, met bijbehorende onderzoeken:

• Infographic: Vroegtijdig Signaleren en Voorkomen, doe mee!
• Inventariserend onderzoek voor interventies voor vroegtijdig voorkomen van criminaliteit.
• Verkenning van maatjesprojecten bij kwetsbare 12-minners.

Het ministerie van Justitie en Veiligheid roept op tot extra aandacht en nauwe samenwerking bij de aanpak en begeleiding van deze jonge doelgroep. Samenwerking met partners uit zowel het veiligheidsdomein, het sociaal domein en het onderwijs is nodig. Of zet in op rolmodellen in de vorm van maatjes en mentoren.

Daarnaast is er de Richtlijn ernstige gedragsproblemen voor jeugdhulp en jeugdbescherming. Dit is een uitgebreide richtlijn die handvatten biedt voor professionals die met gedragsproblemen van jeugdigen van 3 tot 18 jaar te maken krijgen. Niet alle kinderen met gedragsproblemen plegen normoverschrijdend gedrag, maar de gedragsproblemen spelen vaak wel een belangrijke rol.

Daarnaast is er in de Wet maatregelen bestrijding voetbalvandalisme en ernstige overlast (Wet MBVEO), kortweg de voetbalwet of de overlastwet, speciaal voor 12-minners een bepaling opgenomen. Hierin staat dat de burgemeester ouders de opdracht kan geven hun kind van straat te houden of dat het kind niet zonder begeleiding van ouders of een andere meerderjarige op straat mag komen.

Een antisociale 12-minner kan later een jeugdige veelpleger worden.

Hoewel kinderen onder de 12 jaar niet strafrechtelijk vervolgd worden, betekent dit niet dat er niet kan worden ingegrepen. Zo kan de politie ouders van jonge kinderen verwijzen naar de vrijwillige hulpverlening. Ook maakt de politie altijd een zorgmelding als een kind onder de 12 jaar in aanraking komt met de politie.

In ernstiger gevallen moet de politie de regionale jeugdzorgorganisatie informeren. Die kan op zijn beurt besluiten nader onderzoek te doen. In het uiterste geval kan de Raad voor de Kinderbescherming bij de kinderrechter een verzoek indienen om een kinderbeschermingsmaatregel.

In Nederland worden 12-minners niet strafrechtelijk vervolgd. De Raad voor Strafrechttoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) heeft zelfs het advies gegeven de minimumleeftijd te verhogen naar 12 jaar. 12-minners bleven om die reden tot voor kort, gemakkelijk buiten beeld van de officiële instanties. Regelovertredend, antisociaal of anderszins problematisch gedrag van jonge kinderen werd vooral gezien als een probleem dat ouders en andere opvoeders, de school en (eventueel) de politie moesten oplossen.

Een antisociale 12-minner kan later wel een jeugdige veelpleger worden. Ouders en school kunnen deze problemen lang niet altijd alleen oplossen; daar hebben zij vaak hulp bij nodig. Daarom is het belangrijk om ook voor deze groep een aanbod te ontwikkelen. De regierol van een aanpak ligt bij gemeenten.

Start je als gemeente een aanpak voor 12-minners, dan is het allereerst belangrijk om de aard en omvang van de doelgroep in beeld te brengen. Denk daarnaast aan een goede afstemming tussen de verschillende domeinen en organisaties. Risicofactoren voor het ontwikkelen van jeugdcriminaliteit liggen tenslotte in verschillende domeinen en kunnen niet altijd door 1 professional of organisatie worden gezien.

De school heeft bij de aanpak van 12-minners een centrale rol. Een groot deel van het leven van deze kinderen, speelt zich (als het goed is) af op school. De school heeft zowel een signalerende als een hulpverlenende rol. Als op school al gedragsproblemen spelen, kunnen deze met ketenpartners worden besproken. Ook zijn er op basisscholen vaak zorgteams of zorgcoördinatoren aanwezig. In deze teams of bij een coördinator kan worden nagevraagd welke leerling extra aandacht of zorg nodig heeft.