De toekomstcoach

De toekomstcoach ondersteunt jongeren om de eigen regie te voelen en voeren over hun leven. Zij nemen via werk of een vervolgopleiding actiever deel aan de maatschappij en zijn hierdoor financieel zelfredzaam.

Deze coaching heeft als doel om te voorkomen dat leerlingen uitvallen op school en zorgt ervoor dat jongeren die thuiszitten (op termijn) een zinvolle, duurzame dagbesteding hebben. De toekomstcoach richt zich op het voorkomen van (verergering van) problemen. Op deze manier verkleint hij de kans dat een jongere strafbare feiten gaat plegen.

Het toekomstplan is het uitgangspunt van de aanpak: de deelnemer maakt met de hulp van zijn toekomstcoach een toekomstplan. Dit plan deelt de jongere met zijn sociale netwerk. Ook neemt hij zelf de regie. De coach stimuleert dit door de stappen en doelen klein te houden en taken op te knippen. Zo ervaart een jongere wat hij zelf kan.

De toekomstcoach helpt deelnemers bij het versterken van hun basisvaardigheden naar zelfstandig burgerschap en functioneren in de samenleving. Dit vergroot hun kansen om na het afronden van hun opleiding een goede startplek te vinden. Zo nodig kan de coach arbeidsdiagnostiek of psycho-educatie inzetten.

De toekomstcoaches zijn gespecialiseerde cliëntondersteuners van MEE, aangesloten bij het register voor cliëntondersteuners én opgeleid om met jongeren te werken. De coaches hebben intervisie en maken gebruik van een interne instructie. Een toekomstcoach wordt voor minimaal 12 maanden ingezet. Daarna blijft hij bij de jongere betrokken, ook als de hulpvraag is opgelost.

Uit onderzoek blijkt dat leerlingen van het praktijkonderwijs (pro) de stap naar het mbo soms lastig vinden en risico lopen om uit te vallen. Jongeren die er niet in slagen om een opleiding te volgen, af te maken of werk te vinden, lopen het risico om langdurig thuis te zitten.

De afstand tot de arbeidsmarkt wordt vervolgens steeds groter. Daarmee loopt het risico op langdurige werkloosheid, armoede en schulden verder op. Financiële problemen kunnen weer leiden tot problemen in de gezinssituatie en tot dak- en thuisloosheid. De kans bestaat dat deze jongeren de aansluiting met het normale dagelijkse leven verliezen en  afglijden naar criminaliteit en/of radicaliseren. Ook blijkt uit onderzoek dat er een grotere kans op psychische problemen, sociaal isolement en verslavinging. Om deze verergering van problemen vroegtijdig te voorkomen biedt de toekomstcoach hulp. Uit onderzoek blijkt dat een centrale rol van een vaste mentor of coach werkt.

De MEE toekomstcoach heeft daarnaast deze werkzame bestanddelen in zich:

• 1 vaste coachende begeleider
• Domeinoverstijgende aanpak over de stelsels en wetgeving heen
  De toekomstcoach kijkt naar de samenhang tussen de levensdomeinen zoals werk, school, vrije tijd en relaties en richt zich op de continuïteit van de ondersteuning
• Zijn ondersteuning is flexibel in tijd en intensiteit
  De coach kan snel op- en afschalen en zijn begeleiding duurt ten minste 12 maanden
• Aansluiting op werk
  De toekomstcoach zorgt ervoor dat een jongere beter toegerust is op de vraag van werkgevers en een baan vinden makkelijker wordt
• Aanpak op maat
  Een jongere heeft de ruimte voor praktijkgericht leren en voortrajecten. Op die manier ontwikkelt hij basisvaardigheden voor een vervolgopleiding of werk
• Versterken van de samenwerking
  In het traject betrekt de toekomstcoach actief het netwerk rondom de jongere bij de ondersteuning. Zoals familie, werkgever, school en gemeente. De toekomstcoach is daarin één regiehouder die contact houdt met al die domeinen
• Voorlichting aan naasten
  De toekomstcoach kan voorlichting geven over de (consequenties van) beperkingen van de deelnemer.

De doelgroep bestaat uit:

• Leerlingen uit het praktijk- en voortgezet speciaal onderwijs, die dreigen uit te vallen. De leerling heeft een IQ van minimaal 55-60 en maximaal rond de 80.
• Leerlingen die aan het einde van hun opleiding zijn gekomen en ondersteuning nodig hebben bij de stap naar betaald werk.
• Jongeren zonder baan die geen zinvolle dagbesteding hebben in de vorm van opleiding of werk (vrijwillig of betaald).

Om een toekomstcoach in te zetten is het nodig dat:

• De gemeente opdracht geeft voor deze interventie en traject inkoopt
• Praktijkscholen doorverwijzen naar de toekomstcoach
• Een jongere bereid is om dit traject met een coach te volgen.

De kosten voor 1 toekomstcoach komen uit op ongeveer € 4000. Het gaat om een inzet van ongeveer 48-60 uur per traject met een gemiddeld uurtarief van € 85. Dit zijn kosten voor een traject van een jaar.

Tussen 2018 en 2020 monitorde MEE 150 toekomstcoachtrajecten om de effecten van deze vorm van coaching zichtbaar te maken. Hiervoor werd een cliëntvolgsysteem ontwikkeld met 4 vaste meetmomenten.

De effectenrapportage laat zien dat de ondersteuning ‘harde’ effecten heeft zoals uitstroom naar werk en het voorkomen van financiële problemen. Het leidt ook tot andere meer ‘zachte’ effecten, zoals meer zelfvertrouwen, meer rust in het gezin en minder belaste mantelzorgers.

Een aantal resultaten:

• De maatschappelijke positie van de jongeren verbeterde. Het aandeel deelnemers met betaald werk nam toe van 13 % naar 30 %. Bij de eindmeting hadden meer jongeren een dagbesteding. Het aantal werkzoekenden nam juist af evenals het aantal jongeren dat naar school ging. Volgens de onderzoekers is dit te verklaren omdat een deel van de deelnemers leerlingen zijn die in het laatste schooljaar werden begeleid naar werk.
• De financiële positie van de jongeren verbeterde. Meer jongeren konden redelijk tot goed rondkomen; dit steeg van 73 % naar 80 %. Het aantal jongeren met schulden bleef stabiel. Daarnaast zagen de onderzoekers een toename van het aantal jongeren met een inkomen hoger dan € 1000.
• De zelfredzaamheid nam iets toe op de levensgebieden waarvoor dit werd gemeten. Met name op het levensgebied ‘werk en opleiding’ en ‘financiën’.
• Jongeren werden positiever over hun eigen deelname aan de maatschappij.
• Deze effectenrapportage maakte een eerste inschatting van de maatschappelijke kosten en baten van de aanpak. Naar verwachting leidt de aanpak tot een besparing op uitkeringen, schuldhulpverlening en schoolmaatschappelijk werk. De toegenomen inzet van zorg en ondersteuning zal daarentegen op de korte termijn tot extra kosten leiden. De onderzoekers verwachten dat met deze extra inzet verergering van problemen en inzet van zwaardere zorg wordt voorkomen.

De komende jaren volgen nog meer kosten- en baten analyses op casus niveau in verschillende gemeenten, zodat duidelijker blijkt wat de aanpak op de lange termijn oplevert.

Een evaluatie naar de uitvoerbaarheid (procesevaluatie) van de methode is er niet. Of de interventie precies zo wordt uitgevoerd als bedoeld, is dus (nog) niet getoetst.