Alleen Jij Bepaalt wie je bent (AJB)

AJB heeft als doel te voorkomen dat jongeren tussen 12 en 18 jaar overlast gevend gedrag of crimineel gedrag gaan ontwikkelen. De aanpak richt zich onder meer op:

• Het laten zien van meer pro sociaal gedrag
• Beter om leren gaan met autoriteit
• Het ontwikkelen van een betere werkhouding op school
• Weerbaarder worden tegen negatieve invloeden van vrienden of anderen in hun omgeving.

De interventie duurt 2 jaar en wordt uitgevoerd in 4 fasen:

• Fase 1: Voorbereiding
  In deze fase worden basketbal-, honkbal en (zaal)voetbalverenigingen benaderd voor deelname. Als zij voldoen aan de voorwaarden voor deelname aan AJB wordt onderzocht welke onderwijsinstelling gekoppeld kan worden aan de verenigingen. Daarna worden hoofdtrainers geselecteerd en ambassadeurs ingezet.
• Fase 2: Werving en selectie
  In deze fase wordt een kick-off georganiseerd om jongeren te enthousiasmeren en de kernboodschap over te brengen op jongeren en docenten. Daarnaast maken jongeren kennis met de interventie door clinics te volgen die op school worden gegeven. Tot slot levert de school een lijst op met geïnteresseerde jongeren die willen starten met de interventie bij de vereniging.
• Fase 3: Uitvoering
  De startperiode duurt 4 weken en is cruciaal. In deze fase is er veel aandacht voor plezier en het creëren van een positieve omgeving binnen de vereniging. Na het succesvol volbrengen van de startperiode maakt de hoofdtrainer een selectie van maximaal 15 deelnemers. Daarna wordt in een gesprek verteld welke verplichtingen en regels het lidmaatschap van AJB en de sportvereniging met zich meebrengen. Hier worden ook de ouders voor uitgenodigd. De trainer bespreekt met elke deelnemer de persoonlijke leerdoelen en de voortgang daarvan. De voortgang bespreekt hij ook met de docent en eventueel de ouders.
• Fase 4: Evaluatie
  Het doel van deze fase is de deelnemers te integreren binnen de sportvereniging. Aan het eind van het seizoen trainen de deelnemers mee met hun toekomstige teams. Na afloop van het seizoen wordt de uitvoering van de interventie uitgebreid geëvalueerd. De uitkomsten worden als leidraad gebruikt om verbeterpunten voor de interventie vast te stellen.

De totale kosten bedragen voor 24 maanden, voor 8 uur per week €2.545 (per deelnemer).

Uit onderzoek (Van der Put, Assink, Bindels, De Vries & Stams, 2013) blijkt dat oorzaken die bijdragen aan de ontwikkeling van overlast gevend en crimineel gedrag bij jongeren grofweg worden ingedeeld in factoren die verbonden zijn aan het sociale domein en factoren die verbonden zijn aan het individuele domein. Dit programma pakt factoren uit beiden domeinen aan:

Sociaal domein

• School: trainers en school hebben regelmatig contact over prestaties van de deelnemers.
• Relaties: er wordt gewerkt aan een positieve relatie met de coach en het team. Deelnemers komen in contact met het verenigingsleven en komen zo op een positieve manier in aanraking met anderen waardoor een pro sociaal netwerk ontstaat en deelnemers weerbaarder worden voor de invloed van antisociale jongeren.
• Vrijetijdsbesteding: naast trainingen en wedstrijden zijn er ook andere activiteiten op de vereniging, zoals helpen met klusjes of kijken naar wedstrijden van het eerste team.

Individuele domein

• Attitude: spelelementen in de sport kennen duidelijke regels. Deelnemers leren omgaan met gezag en regels.
• Vaardigheden:de trainer bewaakt het klimaat waarin deelnemers sporten en zorgt voor de persoonlijke begeleiding van deelnemers in het aangeven van de eigen grenzen.
• Agressie:deelnemers worden aangesproken op agressief gedrag wanneer ze tijdens het sporten een grens overschrijden.

Sport als preventief middel om de ontwikkeling van crimineel gedrag te voorkomen, blijkt ook uit onderzoek (Spruit, Assink, Van der Put, Van Vught & Sams, 2016). Sportinterventies hebben aantoonbare effecten op externaliserende problematiek (zoals gedragsproblemen en agressie) en internaliserende problematiek (zoals angst en depressie), zelfvertrouwen en schoolprestaties. Ook tonen buitenlandse studies aan dat er een behoorlijke afname te zien is van jeugdcriminaliteit op plaatsen waar intensieve sportprogramma’s werden aangeboden (Hawkings, 1998; Nichols & Taylor, 1996; Mason & Wilson, 1988; Winther & Currie, 1987).

Ook kan het verminderen van crimineel gedrag door sportparticipatie worden onderbouwd met de theorie van Hirshi (1969). Sportparticipatie heeft een positieve invloed op de vier kernelementen van Hirschi’s theorie: commitment, betrokkenheid, hechting en overtuiging. Zo zorgt sport voor hechting doordat jongeren onderdeel van een team worden. Ook grijpt sport in op het element overtuiging door het aanleren van normen, waarden en regels die in de sport gebruikelijk zijn. Betrokkenheid wordt bevorderd door sport en zorgt ervoor dat jongeren minder crimineel gedrag vertonen doordat zij daar simpelweg geen tijd voor hebben.

Jongeren in de leeftijd van 12 tot en met 18 jaar die onderwijs volgen bij een praktijkschool of op de basis- of kaderberoepsgerichte leerweg van het VMBO.

Voor een succesvolle invoering van Alleen Jij Bepaalt, moet een gemeente voor een aantal randvoorwaarden zorgen.

• Er moet voldoende financiële dekking zijn vanuit de verschillende financiers (ministerie van Justitie en Veiligheid, Jeugdsportfonds, Stichting Leergeld Nederland en private partners)
• De hoofdtrainer moet voldoen aan het opgestelde profiel. Daarin staat onder meer dat deze:
  – Aantoonbare affiniteit met de doelgroep heeft
  – In staat is om als rolmodel op te treden
  – Zelfstandig kan samenwerken met onderwijsinstellingen, verenigingen en projectorganisatie
  – Minimaal mbo werk- en denkniveau heeft
  – In staat is een positieve werkrelatie op te bouwen en te onderhouden met jongeren om hun gedrag positief te beïnvloeden.

Daarnaast moet de vereniging de nodige sportfaciliteiten hebben en sluiten de activiteiten van de interventie aan op het schoolrooster van de deelnemers. Bovenal is er sprake van een duurzame samenwerking tussen gemeente, school, sportvereniging en de uitvoerder van de interventie.

Uit het onderzoek van de Universiteit van Amsterdam (2015) bleek dat met AJB de juiste doelgroep wordt bereikt. De meeste jongeren die aan AJB meedoen, voldoen aan de gestelde doelgroepkenmerken en vertonen nog geen afwijkend crimineel gedrag.

Het eerste effectonderzoek toont aan dat de interventie effectief is in het realiseren van een aantal subdoelstellingen, waarmee risicofactoren voor de ontwikkeling van overlast gevend en/of crimineel gedrag worden verminderd en beschermende factoren worden versterkt. Het onderzoek naar de programma-integriteit toont aan dat AJB voor het grote deel wordt uitgevoerd zoals omschreven staat in de interventiebeschrijving.

Uit het tweede effectonderzoek blijkt dat deelname aan AJB ervoor zorgt dat crimineel gedrag wordt voorkomen en/of verminderd. Dit effect is aangetoond kort na de inzet van de interventie. Deelnemers werden, vergeleken met de controlegroep die niet aan AJB meedeed, na hun deelname minder geregistreerd als verdachte door de politie en minder veroordeeld voor strafbare feiten.

Evidence Based
AJB staat in de databank Effectieve Jeugdinterventies en is beoordeeld als ‘effectief volgens eerste aanwijzingen’. Er worden 4 niveaus van effectiviteit onderscheiden:
– goed onderbouwd
– effectief volgens eerste aanwijzingen
– effectief volgens goede aanwijzingen
– effectief volgens sterke aanwijzingen