Na jaren van dalende criminaliteitscijfers lijkt Nederland een nieuw evenwicht te hebben bereikt. De afname van misdaad — ook onder jongeren — is tot stilstand gekomen. Terwijl traditionele vormen van criminaliteit stabiliseren, verschuiven risico’s naar de digitale en sociale leefwereld van jongeren. Gemeenten die werken aan het welzijn van jongeren en het voorkomen van criminaliteit staan daarmee voor een complexe opgave: de aanpak van zichtbare én digitale risico’s bij kwetsbare jeugd.
Volgens criminoloog Henk Ferwerda van Bureau Beke is de langdurige daling van de criminaliteit sinds de eeuwwisseling grotendeels te danken aan preventieve maatregelen, betere beveiliging en maatschappelijke vergrijzing. “We hebben de ondergrens bereikt”, stelt Ferwerda. “De daling is grotendeels uitgewerkt: er blijft altijd een bepaald niveau van criminaliteit bestaan.”
Die stabilisatie geldt niet alleen voor volwassen criminaliteit, maar ook voor jeugdcriminaliteit. Ondanks incidenten die veel aandacht krijgen — zoals de dodelijke schietpartij in Capelle aan den IJssel, waarbij een vijftienjarige jongen betrokken was — laten de cijfers juist al jaren een structurele daling zien. “Jeugdcriminaliteit ligt veel lager dan twintig jaar geleden”, aldus Ferwerda. Ook emeritus hoogleraar jeugdrechtspleging Ido Weijers bevestigt dat beeld: “Die stabiliteit op laag niveau zien we ook in omliggende landen.”
De daling van de jeugdcriminaliteit betekent niet dat gemeenten kunnen verslappen. Vooral in kwetsbare stedelijke wijken blijft het risico op afglijding groot. Jongeren met schulden, schooluitval of een gebrek aan perspectief zijn vatbaar voor verleidingen uit de drugs- en onderwereld. Ferwerda: “Het zijn vaak kwetsbare jongeren in achterstandswijken die zich makkelijk laten verleiden. Daar moet je als gemeente echt oog voor blijven houden.”
Gemeenten als Arnhem, Nijmegen en Enschede zetten daarom in op het landelijke programma Preventie met Gezag, waarin gemeenten, scholen, jongerenwerk, politie en wetenschap samenwerken. Het programma combineert kansrijk beleid (zoals scholing en werk) met duidelijke normstelling: jongeren perspectief bieden, maar ook grenzen stellen.
Een belangrijk nieuw aandachtspunt is de vervlechting van de online en offline wereld. Jongeren gedragen zich in de digitale ruimte vaak even intens als in de fysieke wereld. Ferwerda waarschuwt dat online provocatie, geweld en reputatievorming elkaar versterken. “Wat was er het eerst? Het geweld, of het filmen van dat geweld voor de likes? Die dynamiek is supercomplex om aan te pakken.”
Incidenten zoals in Beverwijk en Heemskerk, waar online filmpjes van vechtpartijen tot schoolsluitingen leidden, illustreren dat digitale communicatie ook reële veiligheidsproblemen veroorzaakt. Volgens Ferwerda vergroten sociale media de zichtbaarheid van jeugdgeweld, wat het gevoel van onveiligheid bij burgers versterkt — zelfs als de werkelijke cijfers stabiel blijven.
Terwijl traditionele criminaliteit stagneert, neemt digitale criminaliteit juist sterk toe. Online fraude, phishing en hacken komen steeds vaker voor. Ferwerda benadrukt daarom het belang van digitale weerbaarheid: “Het is cruciaal dat we blijven investeren in digitale vaardigheden en bewustwording, juist bij jongeren.”
Daarnaast stijgt het aantal meldingen van seksuele misdrijven, mede door de invoering van de nieuwe zedenwet die online gedrag en toestemming nadrukkelijker reguleert. Gemeenten doen er goed aan om samen met scholen en jongerenwerk te investeren in seksuele opvoeding en digitale weerbaarheid.
De stabilisatie van criminaliteit betekent geen einde aan de opdracht voor gemeenten. Integendeel: de aard van criminaliteit verandert. Jongeren worden minder vaak verdacht van traditionele misdrijven, maar bevinden zich vaker in digitale en sociale risicocontacten die kunnen leiden tot cybercrime, sextortion of groepsgeweld. Zoals Ferwerda samenvat: “De lange daling van de criminaliteit is ten einde, maar dat betekent niet dat we achterover kunnen leunen. De uitdagingen zijn anders, niet kleiner.”
Bronnen
Nieuws
Nieuws
Nieuws