4 tips om het gedrag van potentiële geldezels te beïnvloeden
De aanpak van geldezels – personen die (al dan niet bewust) hun bankrekening, pinpas, crypto wallet (bij een crypto-ezel) of ander betaalmiddel ter beschikking stellen voor het verplaatsen van crimineel vermogen – vraagt om meer dan bewustwordingscampagnes. Geldezels zijn naast ‘dader’ namelijk ook vaak ‘slachtoffer’. Hoe zorgen we ervoor dat jongeren geen geldezel worden? Dat zij op het juiste moment én plek de juiste keuzes maken? Dit artikel laat zien hoe je communicatiestrategieën doelgericht kunt inzetten om hun gedrag te sturen.

Tip #1: focus op gedrag, niet op bewustwording
Het uiteindelijke doel is dat jongeren geen geldezel worden. Omdat te bereiken is het cruciaal om verder te kijken dan alleen bewustwording. Bewustwording is namelijk geen voorwaarde voor gedragsverandering. Mensen kunnen zich bewust zijn van risico’s van hun gedrag, maar het tóch uitvoeren. Denk bijvoorbeeld aan roken: bijna iedereen weet dat het slecht is voor je, maar toch sterven jaarlijks ongeveer 20.000 mensen in Nederland door roken of meeroken.
De focus moet dus liggen op wat jongeren kunnen doen om te voorkomen dat ze geldezel worden. Om te weten welke interventie realistisch is en werkt, moet je eerst hun gedrag onderzoeken. Hoe en waar worden jongeren geronseld? En welke factoren leiden ertoe dat ze geldezel worden? Als je dat weet, weet je ook beter hoe je het gedrag mogelijk kan beïnvloeden. Je kunt dan één specifieke gedraging kiezen die je graag wilt beïnvloeden. Dat gedrag neem je als uitgangspunt voor jouw interventie.
Tip #2: definieer je doelgroep specifiek
Je hoort het al: effectieve gedragsbeïnvloeding begint bij een helder begrip van de doelgroep. Ga daadwerkelijk in de schoenen van jouw doelgroep staan. Je kunt ‘jongeren’ als doelgroep kiezen, maar dat is breed en vaag. Wie zijn deze ‘jongeren’? Hebben zij een specifieke leeftijd? Een specifiek geslacht? Welke rol speelt hun sociale omgeving, opleidingsniveau of woonplaats? Zo kunnen we nog wel even doorgaan. Hoe specifieker je jouw doelgroep vaststelt, hoe beter je communicatie kan aansluiten op hun situatie, behoeften en hun gedrag. We geven toe: dat is best een beetje eng. Uiteindelijk wil je zoveel mogelijk ‘jongeren’ bereiken. Maar met een interventie die uiteindelijk niemand écht aanspreekt, verander je geen gedrag.
Tip #3: communiceer daar en waar gedrag plaatsvindt
Uit de psychologie blijkt dat je gedrag het meest effectief kunt sturen op het moment en de plek waar het plaatsvindt. Weet jij waar en wanneer het gedrag van jouw doelgroep plaatsvindt? Stem je strategie daar dan op af. Weet je bijvoorbeeld dat jongeren vooral via sociale media worden geronseld? Zorg dan dat je daar ook zichtbaar bent. Gebruik herkenbare scenario’s en sluit aan bij hun beleving. Laat op platforms als Instagram en Snapchat zien hoe je kunt reageren op ronselverzoeken tegen geldezels.
Tip #4: bied hulp, maak niet bang
Angstcampagnes, zoals het tonen van schokkende beelden, leiden vaak tot weerstand. Mensen vermijden de boodschap omdat ze er niet mee geconfronteerd willen worden. Bovendien laten ze vaak het ‘ongewenste’ gedrag zien. Doe dat liever niet. Het kan ertoe leiden dat het ‘ongewenste’ gedrag juist vaker wordt vertoond. Precies het tegenovergestelde van wat je graag wilt.
Juiste middel?
Overweeg of een campagne het juiste middel is voor je doel. Het is een veelvoorkomende misvatting dat communicatie altijd een neutraal of positief effect heeft [1] . Sommige boodschappen kunnen juist averechts werken en strafbaar of onwenselijk gedrag normaliseren, doordat je met jouw campagne laat zien dat het (veel) gebeurt. Het is daarom cruciaal om jouw boodschap zorgvuldig te testen en aan te passen.
[1] Kruisbergen, E., & De Jonge, M. (2023). Voorkomen is beter dan genezen…, toch? Over goed bedoelde maar potentieel schadelijke vormen van preventie van ondermijning. Tijdschrift voor Veiligheid, 22(3), 1-22.
Toon gewenst gedrag
Kies je toch voor een campagne? Kies dan bij voorkeur voor het tonen van het ‘gewenste’ gedrag. Bied mensen een handelingsperspectief: help jouw doelgroep het juiste gedrag te vertonen. Laat zien hoe jongeren ‘nee’ zeggen als ze worden benaderd om geldezel te worden. En geef jouw doelgroep het vertrouwen dat ze dat gedrag kunnen uitvoeren.
Test je boodschap
Gedragsverandering bij jongeren vraagt om gerichte communicatie vanuit hun perspectief en belevingswereld. Door in te spelen op specifieke gedragingen, hun sociale omgeving en het tonen van het gedrag dat je graag wilt zien, kun je ervoor zorgen dat jongeren geen geldezel worden. Maar wees alert: niet elke boodschap heeft het gewenste effect. Test wat je doet bij jouw doelgroep en blijf kritisch. Succes!